USD:  140 DKK:  20,3 EUR:  151 JPY:  1,01 CAD:  104 NOK:  12,8 GBP:  174 CHF:  155 SEK:  13,1 TWI:  187

Fjármálaskilgreiningar

Í fjármálageiranum er mikilvægt að allar upplýsingar séu réttar svo hver fjárfestir hafi sem best tækifæri til að hámarka ávöxtun sína á markaðnum. Hérlendis er hópur þeirra sem fjárfesta samsettur af öllum hópum samfélagsins. Til eru þeir sem hafa menntað sig mikið í fjármálum og starfa við verðbréfaviðskipti eða fjárfestingar og svo eru þeir sem enga formlega menntun hafa hlotið á sviði fjármála en hafa í gegnum tíðina tileinkað sér vísindin og efnast vel á verðbréfaviðskiptum hvers konar. Hér að neðan fara skilgreiningar á fjármálahugtökum og reynt að varpa sem almennasta ljósi á skýringar þeirra.

Athygli er vakin á því að þær skilgreiningar sem hér birtast eru framleiddar af M5 og teljast varðar af höfundarréttarlögum. Öll endurbirting er háð samkomulagi við M5.

 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

A

A/V hlutfall, Afborgunarbréf, Affallabréf, Afgreiðslugjald, Afleiðusamningur, Annuitet, Arðsemi eigin fjár, Arður, Atvinnugreinavísitölur, Aðalfundur,

A/V hlutfall

Þegar horft er til langs tíma í fjárfestingum er A/V hlutfallið ágæt vísbending um ávöxtun sem vænta má af greiddum arði vegna hlutabréfaeignar. Kennitalan stendur fyrir hlutfallið á milli árlegs arðs og markaðsverðs hlutabréfa. Kennitalan er mælikvarði á það fjárstreymi sem viðkomandi fær fyrir hverja krónu sem fjárfest er fyrir. Algengt er að yngri fyrirtæki sem standa í miklum fjárfestingum og uppbyggingu hafi lágt A/V hlutfall. Hátt A/V hlutfall getur verið túlkað á þá vegu að hlutabréf viðkomandi félags séu of lágt metin og öfugt. Það er að lágt A/V hlutfall gefi vísbendingu um að hlutabréf séu of hátt metin. Einnig getur hátt A/V hlutfall verið vísbending um erfiða tíma hjá fyrirtæki og ef til vill sé von á lægri arðgreiðslum en áður. Formúla A/V hlutfalls er: A/V hlutfall = arðgreiðsla / markaðsvirði. Á ensku nefnist A/V hlutfallið Dividend Yield.

Afborgunarbréf

Ýmsar tegundir skuldabréfa eru til og ein þeirra nefnist afborgunarbréf. Einkenni þeirrar tegundar er að skuldabréfið hefur upphaflegan höfuðstól sem greiðist til baka með jöfnum afborgunum. Höfuðstólinn fer lækkandi eftir því sem á lánstíma skuldabréfsins líður. Vaxtagreiðslur eru hæstar fyrst en minnka síðan jafnt og þétt á meðan greiðslur höfuðstóls eru alltaf jafn háar. Á ensku nefnast afborgunarbréf Installment Bond.

Affallabréf

Skuldabréf sem selt er með afföllum. Á ensku nefnist slíkt bréf Discount Bond.

Afgreiðslugjald

Þegar verðbréfafyrirtæki kaupa eða selja bréf fyrir viðskiptavini taka þau ákveðið gjald fyrir þjónustu sína. Það gjald nefnist afgreiðslugjald og er oftar en ekki lág tala sem hleypur á nokkrum hundraðköllum. Á ensku er afgreiðslugjaldið kallað Service Charge.

Afleiðusamningur

Þegar rætt er um afleiðusamninga er átt við samning þar sem uppgjörsákvæði byggja á þróun ákveðinna þátta á borð við vaxta, gengis gjaldmiðla, gengi bréfa í tilteknu hlutafélagi, þróun ákveðinnar vísitölu eða verðs á hrávörum. Eins og gefur að skilja byggir því virði slíks samnings á þróun þeirra undirliggjandi þátta sem um ræðir frá samningsdegi til uppgjörsdags.

Dæmi um afleiður eru framvirkir samningar, valréttur (kaup- og söluréttur), vaxtaskiptasamningar og staðlaðir framvirkir samningar. Á ensku nefnist afleiðusamningur Derivative.

Annuitet

Um er að ræða danskt orð yfir jafngreiðslur sem þó nokkuð er notað í íslensku og er gjarnan talað um annuitetslán sem á góðri íslensku nefnist jafngreiðslulán. Á ensku er annuitet nefnt annuity.

Arðsemi eigin fjár

Sýnir hvað eigendur hagnast mikið á rekstri fyrirtækisins eða hversu mikinn hagnað fyrirtækið skilar miðað við það fjármagn sem hluthafar hafa lagt í það. Arðsemi eigin fjár er til dæmis hægt að nota til að bera saman arðsemi eignar í fyrirtækinu við útlánsvexti banka eða aðra fjárfestingarkosti. Kennitalan er einnig nytsamleg við samanburð á fyrirtækjum í sömu atvinnugrein. Arðsemi eigin fjár nefnist á ensku Return on Equity. Formúla fyrir arðsemi eigin fjár er eftirfarandi:

Arðsemi eigin fjár = Hagnaður eftir skatta / Meðalstaða eigin fjár.

Arður

Stjórn félags ákveður árlega hversu mikinn hluta af hagnaði félagsins skuli greiða hluthöfum í arð. Arður er jafnan gefinn upp í krónum á hlut. Hægt er að greiða arð í peningum, með bréfum í félaginu sjálfu eða með bréfum í öðru félagi. Algengt er til dæmis við samruna félaga að hluthöfum sé greiddur arður með bréfum í sameinuðu félagi. Allur gangur er á upphæðum arðgreiðslna og því hvernig hann er greiddur. Á ensku nefnist arður Dividend.

Atvinnugreinavísitölur

Félög eru flokkuð eftir svokölluðum GICS staðli frá Morgan Stanley International (MSCI) og Standard & Poor´s (S&P). GICS flokkunin samanstendur af 10 atvinnugeirum (e. sectors), 24 atvinnugreinahópum (e. industry groups), 64 atvinnugreinum (e. industries) og 139 undirgreinum (e. sub industries). Félög eru flokkuð í undirgrein eftir lýsingu á meginstarfsemi þeirra. Félögin geta aðeins tilheyrt einni undirgrein. Flokkun í atvinnugrein, atvinnugreinahóp og atvinnugeira leiðir af flokkun í undirgrein. Við flokkun félaga er aðalviðmið tekjuskipting þeirra, þ.e. félög eru sett í þá undirgrein þar sem mestu tekjurnar í starfseminni myndast. Gefi tekjur ekki óyggjandi niðurstöðu er einnig litið á hagnað. Ímynd félags í hugum markaðsaðila er einnig mikilvæg og tekið er tillit til hennar í flokkunarferlinu. Verði nýtt félag skráð í Kauphöllina Íslands eru hlutabréf þess tekin inn í heildarvísitöluna og viðeigandi atvinnugreinavísitölu á 2. viðskiptadegi eftir að bréfin eru skráð. Komi til þess að félag verði tekið af skrá Kauphallarinnar hverfur það úr vísitölum frá þeim tíma er það er afskráð.

Aðalfundur

Hlutafélög sem skráð eru á markaði verða að auglýsa aðalfundi sína með sýnilegum hætti í dagblöðum eða öðrum miðlum. Á aðalfundi er farið yfir mál er varða félagið og stjórnendur kynna fyrir hluthöfum stöðu mála og það sem til stendur. Aðalfundur er æðsta stofnun hvers hluthafafélags og er þar kosið til stjórnar og tekið á stærri málum er varða félagið.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Á

Áhætta, Áhættudreifing, Áhættufjármunir, Áhættufælinn fjárfestir, Áhættusækinn fjárfestir, Ársreikningur, Ársskýrsla, Árás, Ávöxtun, Ávöxtunarkrafa,

Áhætta

Þegar talað er um áhættu í viðskiptum með verðbréf er vísað til þess að mögulega geti ávöxtun ekki orðið sú sem vænst var til. Það sem haft getur áhrif á ávöxtun eru til dæmis sveiflur á verði, vextir, verðbólga, taprekstur eða vanskil. Á ensku nefnist áhætta Risk.

Áhættudreifing

Til að dreifa áhættu er fjárfest í mörgum tegundum verðbréfa eða gjaldmiðla. Með því er áhættunni dreift þannig að t.d. verðhrun á hlutabréfum í einu fyrirtæki hafi ekki afgerandi áhrif á ávöxtun verðbréfasafnsins í heild. Sama gildir um myntir að ef myntsafn er vel dreift þá hefur hrun eins gjaldmiðils af nokkrum í safninu ekki afgerandi áhrif.

Mest áhætta fylgir því að binda allt fé í einni tegund verðbréfa, til dæmis hlutabréfum í ákveðnu fyrirtæki en minni áhætta er að dreifa safninu sem allra mest. Á ensku er áhættudreifing nefnd Risk Diversification.

Áhættufjármunir

Þær eignir fyrirtækis eða einstaklings sem bera mikla áhættu eru oft flokkaðir sérstaklega sem áhættufjármunir. Dæmi um slíkt eru hlutabréf í nýju og óreyndu fyrirtæki eða aðrar svipaðar eignir sem eru í mikilli áhættu hvað varðar ávöxtun. Á ensku nefnist slíkt Risky Asset.

Áhættufælinn fjárfestir

Þeir fjárfestar sem forðast áhættu meira en aðrir eru oft nefndir áhættufælnir fjárfestar. Þeir sem forðast áhættu verða að öllu jöfnu að sætta sig við lægri ávöxtun en sú sem fæst með því að taka áhættu. Algengt er að því eldri sem einstaklingar verða því ólíklegri séu þeir til að taka miklar áhættur. Til dæmis er fólk á eftirlaunaaldri almennt ekki mikið fyrir að fjárfesta í nýjum og óreyndum fyrirtækjum í nýjum iðnaði. Á ensku er áhættufælinn fjárfestir nefndur Risk Averse Investor.

Áhættusækinn fjárfestir

Þeir fjárfestar sem reiðubúnir eru að taka mikla áhættu eru nefndir áhættusæknir fjárfestar. Áhætta er tekin í von um háa ávöxtun. Algengt er að yngra fólk sé reiðubúnara en þeir eldri til að taka áhættu. Einnig eru þeir sem mikið fé hafa til fjárfestinga oft með hluta af eignum sínum áhættusömum fjárfestingum, þar sem treyst er á að hlutirnir gangi eftir og skili hárri ávöxtun. Á ensku er áhættusækinn fjárfestir nefndur Risk Seeking Investor.

Ársreikningur

Árlega er tekin saman fjárhagsleg staða félags og gefinn út ársreikningur sem inniheldur efnahagsreikning (yfirlit yfir eignir og skuldir félagsins í lok árs) og rekstrarreikning (yfirlit yfir tekjur og gjöld á árinu). Algengt er þó að skráð félög skili einnig milliuppgjörum fyrir hvern ársfjórðung. Ársreikningar skráðra hlutafélaga er að finna hjá Kauphöll Íslands, á vefsíðu viðkomandi félags og oft á atburðum á vegum félagsins eða kynningum hvers konar.

Ársskýrsla

Á hverju ári gefa stjórnendur fyrirtækja hluthöfum félagsins skýrslu yfir heildarstöðu mála í rekstrinum. Sú skýrsla nefnist ársskýrsla. Í slíkum skýrslum er að finna ávarp formanns stjórnar, framkvæmdastjóra, oft einnig fjármálastjóra. Farið er yfir reksturinn á liðnu ári, hvaða markmiðum hafi verið náð og hverjum ekki, hvað sé framundan í rekstrinum, væntingar og horfur. Skýrslurnar eru svo oftast sendar hluthöfum og/eða afhentar á aðalfundi félagsins.

Árás

Á hlutabréfamarkaði er oft talað um árás á fyrirtæki þegar hópur manna byrjar að kaupa upp bréf í tilteknu félagi og út spyrst sá orðrómur að yfirtaka á félaginu sé í farvatninu. Við það aukast viðskipti með félagið og í flestum tilvikum hækkar gengi bréfa þess. Þegar hækkunin hefur átt sér stað geta árásarmennirnir selt aftur bréf sín og hagnast vel á gengishækkuninni án þess að yfirtaka hafi nokkurn tíma verið ætlunin. Erlendis er hugtakið Corporate Raiders notað um þá sem stunda slíkar árásir. Ekki hefur mikið verið um slíkt hérlendis. Einnig eru gerðar árásir með sama hætti þar sem yfirtaka er raunverulegt markmið og verður endirinn á látunum.

Ávöxtun

Ávöxtun getur verið margs konar en merkir alltaf að viðkomandi hafi haft meira út úr viðskiptunum en hann lagði í þau. Hafi viðkomandi hins vegar fengið minna út úr viðskiptunum en hann lagði í þau má tala um neikvæða ávöxtun. Dæmi um ávöxtun er ef hlutabréf er keypt og selt aftur á hærra verði eða að keyptur sé gjaldeyrir og seldur aftur á hærra verði. Arður sem fyrirtæki greiðir hluthöfum sínum telst einnig til ávöxtunar. Enska orðið Return er notað um ávöxtun almennt.

Ávöxtunarkrafa

Eins og nafnið gefur til kynna er um að ræða kröfu sem gerð til ávöxtunar á fé á ársgrundvelli. Ávöxtunarkrafa er hvað oftast notuð í samhengi við skuldabréf og lýsir þeirri kröfu sem kaupandi skuldabréfs gerir til ávöxtunar á fé sínu. Ef fjárfestir á 1 milljón og býst við að hún verði orðin að 1,5 milljónum eftir eitt ár þá er ávöxtunarkrafa hans 50%. Á ensku nefnist ávöxtunarkrafa Yield to Maturity og vísar til þeirra ávöxtunar sem næst þangað til skuldabréf er á gjalddaga.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

B

Bankabréf, Breytanlegt skuldabréf, Breyting á gengi,

Bankabréf

Bankar og Sparisjóðir gefa út skuldabréf á markaði til að afla sér fjár sem þeir lána síðan aftur út. Slík bréf nefnast bankabréf. Lánstími bankabréfa er oftast á bilinu 3-8 ár. Enska orðið yfir bankabréf er Bank Bond.

Breytanlegt skuldabréf

Breytanleg skuldabréf einkennast af því að þeim má skipta fyrir tiltekinn fjölda annars konar verðbréfa, yfirleitt almennra hlutabréfa. Skiptin fara þá fram á fyrirfram ákveðnu gengi og innan tiltekins tímabils. Á ensku er breytanlegt skuldabréf kallað Convertible Bond.

Breyting á gengi

Oft er talað um breytingu á gengi innan dags, viku, mánaðar o.s.frv. Til dæmis er sagt að tiltekið félag hafi hækkað um 30% frá áramótum og er þá átt við að gengi félagsins 30% hærra en það var á áramótum. Slík breyting er ýmist mæld í krónum á hlut eða prósentum en algeng framsetning er að prósentur séu birtar í sviga fyrir aftan breytingu í krónum. Þegar breyting á gengi margra félaga er borin saman eru prósentur ávallt notaðar. Á ensku er breyting á gengi einfaldlega kölluð change.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

E

EBITDA, Eftirmarkaður, Eigin hlutir, Eiginfjárhlutfall, Eingreiðslubréf, Einingar í hlutabréfasjóðum, Eiturpillur,

EBITDA

Skammstöfunin EBITDA stendur fyrir Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation and Amortization eða hagnað fyrir fjármagnsliði, skatta, afskrift fastafjármuna og viðskiptavildar. Til styttingar er talan gjarnan nefnd hagnaður fyrir afskriftir. Hún er mikið notuð sem mælikvarði á framlegð fyrirtækja og segir til um hve miklu reksturinn er að skila, óháð fjármögnun hans og skattaumhverfi. Hægt er að reikna nettóframlegð með því að deila veltu, án söluhagnaðar, upp í EBITDA. Skammstöfunin er borin fram „ebidda“ í daglegu tali.

Eftirmarkaður

Þá er átt við þann markað þar sem fjárfestar kaupa verðbréf hver af öðrum í stað þess að kaupa verðbréfin beint af útgefendum þeirra. Á ensku nefnist eftirmarkaður Secondary Market.

Eigin hlutir

Hlutafélag hérlendis getur átt hlutabréf í sjálfu sér en þó aldrei meira en 10%. Eigin hlutum fylgir ekki atkvæðisréttur á aðalfundi. Mjög misjafnt er hversu mikinn hlut félög eiga í sjálfum sér.

Eiginfjárhlutfall

Þessari kennitölu er ætlað að sýna fjárhagslegan styrk fyrirtækis. Eiginfjárhlutfall er hlutfall eigin fjár af heildarfjármagni fyrirtækis. Eiginfjárhlutfall nefnist á ensku Equity Ratio. Hlutfallið er reiknað úr uppgjörsgögnum á eftirfarandi hátt:

Eiginfjárhlutfall = Eigið fé / Eignir.

Eingreiðslubréf

Skuldabréf sem endurgreiðist með einni greiðslu í lok lánstímans er nefnt eingreiðslubréf. Þá er höfuðstóll greiddur til baka ásamt vöxtum og vaxtavöxtum í einu lagi. Slík bréf eru einnig nefnd kúlubréf. Enska orðið yfir eingreiðslubréf er Bullet Bond.

Einingar í hlutabréfasjóðum

Hlutabréfasjóðum er skipt upp í svonefndar einingar en hver eining er ávísun á hlutdeild í sjóðnum. Sjóðirnir gefa svo út hlutdeildarskírteini þar sem fjöldi eininga er skráður. Sjóður skuldbindur sig síðan til þess að greiða andvirði umræddra eininga á gjalddaga skírteinisins. Gjalddaginn fer eftir reglum viðkomandi sjóðs.

Eiturpillur

Sú aðferð stjórnar til að verjast yfirtöku að gera reksturinn óaðlaðandi í augum þeirra sem vilja taka það yfir. Það má gera til dæmis með því að breyta samþykktum félagsins sem gerir stöðu væntanlegra yfirtökuaðila erfiða í félaginu, kaupa eða selja eignir félagsins og gera það þannig ófýsilegra eða taka til einhverra annarra aðgerða í rekstrinum með sama markmiði. Nefnist aðgerðin eiturpillur með vísun í að verið sé að valda skaða til að forðast yfirtökuna. Slíkar aðgerðir eru að öllu jöfnu ekki í þágu hluthafa félagsins. Aðferðin er ekki algeng hérlendis. Á ensku nefnist aðgerðin Poison Pills.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

F

Fasteignatryggt skuldabréf, Fastvaxtaskuldabréf, Faðmlag bjarnarins, Fjárfestir, Fjármálaeftirlitið, Fjöldi viðskipta, Flot, Flöggun, Forvextir, Framvirkur samningur, Fylgni,

Fasteignatryggt skuldabréf

Stærsta lán flestra einstaklinga er það lán sem þeir taka til kaupa á húsnæði. Nefnist slíkt lán íbúðarlán og er fasteignatryggt skuldabréf. Það merkir að fyrir skuldabréfinu er veð í fasteign, oftast í því húsnæði fjármagnað er með skuldabréfinu. Falli lánið í vanskil getur eigandi skuldabréfsins gengið að veðinu (fasteigninni) og fengið þannig fé sitt til baka. Með þessu er áhættan takmörkuð fyrir þann sem lánar fé til fasteignakaupa. Fasteignatryggt skuldabréf er nefnt Mortage Bond á ensku.

Fastvaxtaskuldabréf

Ein tegund skuldabréfa er sú sem ber fasta vexti allan líftíma skuldabréfsins. Það merkir í raun að vaxtaprófsenta breytist ekki þótt að vextir breytist á markaði. Í daglegu tali er þetta nefnt að „það séu fastir vextir allan tímann“. Hagræði sem þessu fylgir er að óvissan um vaxtagreiðslur er minni og hægt að sjá nokkuð vel hvað þurfi að borga af skuldabréfinu út líftíma þess. Á ensku er fastvaxtaskuldabréf Fixed Interest Bond.

Faðmlag bjarnarins

Ákveðin tegund af yfirtöku sem er vinsamleg og virkar þannig að yfirtökuaðili hefur samband við stjórn fyrirtækis og hyggst taka yfir fyrirtækið með samþykki stjórnar. Slíkt form yfirtöku er mjög algengt og oftar en ekki það sem yfirtökuaðilar vilja helst, enda er slík yfirtaka kostnaðar- og sársaukaminni en aðrar yfirtökur. Á ensku nefnist faðmlag bjarnarins Bear Hug.

Fjárfestir

Sá sem fjárfestir í verðbréfum eða öðru nefnist fjárfestir en til þess hóps teljast einstaklingar, fyrirtæki, sjóðir og hið opinbera. Algengt er að fjárfestar starfi saman í hópum og fari saman með meirihluta í hlutafélögum. Á ensku er fjárfestir Investor.

Fjármálaeftirlitið

Opinber stofnun sem fer með eftirlit með fjármálamarkaði hérlendis. Í daglegu tali er Fjármálaeftirlitið nefnt FME og hefur það hlutverk að gera úttektir á fyrirtækjum á hlutabréfamarkaði og gæta þess að farið sé að lögum og reglum. Stofnunin hefur einnig það verk að safna upplýsingum um fjármálamarkaði hérlendis og gerir það í samvinnu við Seðlabanka Íslands. Æðsti yfirmaður eftirlitsins er viðskiptaráðherra, sem þó hefur engin dagleg afskipti af rekstrinum.

Fjöldi viðskipta

Á markaðsyfirlitum er oftast dálkur sem segir til um hversu mörg viðskipti hafi farið fram með tiltekið félag þann daginn, vikuna, mánuð o.s.frv. Þessi tala gefur m.a. vísbendingu um hversu margir aðilar séu að kaupa og selja bréf í tilteknu félagi, hversu mikil hreyfing sé á bréfunum og hvort það verð sem nú sé í gildi sé næst því verði sem fjárfestar eru reiðubúnir að kaupa eða selja á. Í félögum með þröngt eignarhald eru ákaflega fá viðskipti og því getur gengið haldist óbreytt í margar vikur. Félög þar sem mikil hreyfing er á bréfum eru aftur sífellt að breytast í verði. Fjöldi viðskipta segir því mikla sögu. Á ensku nefnist fjöldi viðskipta Trade Count.

Flot

Sá fjöldi hluta í hlutafélagi sem eru í boði á markaði hverju sinni. En hlutir í boði eru oftast mun færri en heildarhlutir í hlutafélagi sem eru á markaði. Þannig hafa hlutafélög mismikið flot. Oft er stór hluti hlutafjár í eigu fjárfesta sem eiga í félaginu til lengri tíma, t.d. starfsmanna, hlutafélagsins sjálfs, o.fl. Hugtakið nefnist á ensku Float.

Flöggun

Hlutir í félögum á markaði skipta oft hratt um hendur. Við hver viðskipti breytist eignarhald á viðkomandi félagi og við stærri viðskipti getur eignarhald eða atkvæðisréttur breyst svo mikið að skylt sé að tilkynna um það til Kauphallarinnar og hlutafélagsins sem um ræðir. Slík tilkynning er nefnd flöggun. Ákveðin mörk hafa verið dregin í þessu sambandi og ber að flagga þegar eignarhlutur eða atkvæðisréttur fer yfir hvert þeirra. Mörkin liggja við 5%, 10%, 20%, 33,33%, 50% og 66,75% hlut.

Flaggað er þegar heildareignir viðkomandi fer upp eða niður fyrir framangreind mörk.

Forvextir

Slíkir vextir eru greiddir í upphafi lánstíma og dragast þannig frá þeirri greiðslu sem lántakinn fær greidda frá þeim sem veitir lánið. Í raun má segja að um afföll af höfuðstólnum sé að ræða. Á ensku nefnast forvextir Discount Rate.

Framvirkur samningur

Oft er talað um framvirka samninga í samhengi við hlutabréf. Slíkur samningur er afleiðusamningur sem kveður á um skyldu samningsaðila til að kaupa eða selja tiltekna eign fyrir ákveðið verð á fyrir fram ákveðnum uppgjörsdegi. Með afleiðusamningi er átt við samning sem byggir á einhverjum undirliggjandi þáttum á borð við gengi hlutabréfa, þróun gengis á tiltekinni mynt, o.fl. Á ensku nefnist framvirkur samningur Futures.

Fylgni

Þegar finna þarf út hvort að samhengi sé á milli tveggja talna á borð við gengi verðbréfa er reiknuð út fylgni. Útkoman er tala á bilinu -1 til 1, þar sem 0 táknar að fylgnin sé engin, jákvæð tala táknar að tölurnar fylgist að og neikvæð tala táknar að þegar önnur talan hækki, þá lækki hin talan. Ef til dæmis bréf í tveimur félögum hækka alltaf á sama tíma og lækka á sama tíma, þá er jákvæð fylgni þeirra á meðal. Á ensku er fylgni kölluð Correlation.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

G

Gengi hlutabréfa, Gengi skuldabréfa, Gengisvísitala, Gjaldeyrir, Gjaldmiðill, Greiningardeild, Góðæri,

Gengi hlutabréfa

Þegar rætt er um gengi félags á markaði er átt við það verð sem bréf þess hafa gengið kaupum og sölum á. Ef spurt er hvað gengið sé núna þá er svarið það verð sem síðustu viðskipti voru með bréfin á. Á ensku er gengið einfaldlega nefnt Price en einnig er talað um að fá Quote sem þýðir að fá upp gefið verð.

Hafa ber í huga að gengið er markaðsverð hverrar krónu af nafnvirði hlutabréfa. Það þýðir að ef nafnverð hvers hlutar er 10 krónur og gengið 5, þá kostar hver hlutur í félaginu 50 krónur.

Gengi skuldabréfa

Þegar rætt er um skuldabréf og gengi þeirra er átt við hlutfallið á milli markaðsverðs bréfsins og nafnverðs þess. Ef til dæmis nafnverð skuldabréfs er 100.000 og markaðsverð þess er 150.000 er sagt að gengið sé 1,5. Mögulegt er að selja skuldabréfið með afföllum á til dæmis 80.000 og þá væri gengið 0,8. Á ensku er gengi skuldabréfa Bond Price eða Clean Price.

Gengisvísitala

Þegar rætt er um íslensku krónuna er gengisvísitalan oft nefnd samhliða. Sú vísitala er vegið meðaltal af gengi erlendra gjaldmiðla gagnvart krónunni, þ.e.a.s. hversu margar krónur fáist fyrir hverja einingu af erlendum gjaldmiðli. Þær myntir sem mynda vísitöluna eru myntir helstu viðskiptalanda Íslands en Seðlabankinn velur þessar myntir með því að skoða tölur um viðskipti við útlönd. Þegar vísitalan hækkar er verð erlendra gjaldmiðla að hækka og þegar vísitalan lækkar eru erlendir gjaldmiðlar að verða ódýrari, í krónum talið. Hækkun vísitölunnar merkir því að gengi krónunnar er að lækka eða krónan að veikjast eins og sagt er. Að sama skapi hækkar gengi krónunnar þegar vísitalan lækkar.

Til einföldunar má hugsa sér dæmi þar sem aðeins um eina mynt væri að ræða og að hún væri Bandaríkjadalur. Fyrst er gengisvísitalan 100 stig og 1 dalur kostar 70 kr. Svo hækkar vísitalan og 1 dalur kostar 90 krónur. Vísitalan lækkar svo talsvert og 1 dalur kostar 50 kr.

Þegar sagt er að krónan sé að styrkjast gagnvart ákveðinni mynt er átt við að sú mynt sé að verða ódýrari. Sem dæmi gæti 1 dollar kostað 50 krónur og þá rætt um að krónan sé sterk en ef 1 dollar kostaði 150 krónur mætti segja að krónan væri óvenjulega veik.

Hafa ber í huga hvaða mynt er átt við þegar sagt er að krónan sé veik eða sterk. Er þá jafnan sagt að krónan sé veik gagnvart Bandaríkjadal. Ef enginn gjaldmiðill er nefndur er jafnan átt við gengisvísitöluna.

Á ensku nefnist gengisvísitalan Exchange Rate Index.

Gjaldeyrir

Samheiti yfir erlenda gjaldmiðla. Gengi 8 mynta er skráð hjá Seðlabanka Íslands.

Gjaldmiðill

Í hverju landi heims er ákveðinn gjaldmiðill í notkun. Í Evrópusambandinu er Evra algengasta myntin, í Bandaríkjunum er það dalur o.s.frv. Á ensku kallast gjaldmiðill Currency.

Greiningardeild

Í flestum viðskiptabönkum hérlendis og í sérhæfðari fjármálafyrirtækjum eru starfandi greinendur sem oft mynda heila greiningardeild innan ákveðins fyrirtækis. Greinendur þessir hafa það hlutverk að skoða náið rekstur ákveðinna fyrirtækja, samruna félaga, efnahagsmál almennt og annað er tengist fjármálaheiminum. Í flestum tilvikum eru sérhæfðir greinendur sem sjá alfarið um tiltekið svið. Til dæmis greinandi sem fylgist með og greinir skuldabréfamarkaðinn á meðan annar greinandi sér um skráð sjávaraútvegsfyrirtæki. Erlendis og á stærri markaðssvæðum er oft hópur greinenda um eitt tiltekið félag á markaði. Á ensku nefnist greiningadeild Research.

Góðæri

Þegar vel gengur í hagkerfinu er slíkt nefnt góðæri. Í góðæri er eftirspurn í hagkerfinu mikil og næga vinnu að fá. Góðærinu fylgja miklar framkvæmdir og viðskipti. Atvinnuleysi er að öllu jöfnu lítið í slíku ástandi. Á ensku nefnist góðæri Economic Boom
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

H

Hagnaður, Hagnaður á hlut, Hlutabréfasafn, Hlutabréfasjóður, Hlutafjárútboð, Hlutafé, Hlutafélag, Hvíti riddarinn, Hæsta og lægsta gengi, Höfuðstóll, Húsbréf,

Hagnaður

Jákvæður mismunur tekna og gjalda nefnist hagnaður. Þó er mikilvægt að skoða hagnað í hlutfalli við stærð og umfang fyrirtækisins og hvernig reksturinn hefur verið í fortíð. Til eru margs konar kennitölur til að mæla árangur fyrirtækja þar sem horft er til fleiri þátta en hagnaðar eins og sér. Á ensku nefnist hagnaður Earnings eða Profit.

Hagnaður á hlut

Sýnir hagnað á hvern útistandandi hlut í félagi. Þessi tala er gagnleg til að bera saman þróun milli ára eða tímabila innan félags en síður við önnur félög þar sem mjög mismunandi samsetning er á fjármögnun þeirra. Formúlan fyrir hagnaði á hlut er: hagnaður á hlut = hagnaður eftir skatta / meðalfjöldi hluta yfir tímabilið. Hagnaður á hlut nefnist á ensku Earnings per Share

Hlutabréfasafn

Almennt eru fjárfestar og aðrir sem fjárfesta í hlutabréfum með svokallað hlutabréfasafn. Það er þá samansafn þeirra bréfa sem þeir eiga. Almennt er talið að vel dreift eignasafn sé æskilegast þar sem slíkt safn ber minni áhættu en ódreift safn. Á ensku nefnist hlutabréfasafn Stock Portfolio.

Hlutabréfasjóður

Fjárfestingasjóður sem fjárfestir alfarið í hlutabréfum nefnist hlutabréfasjóður. Gæta þarf að því að rugla ekki saman fjárfestingasjóðum og svo lokuðum sjóðum sem selja hlutdeild í sjálfum sér til fjárfesta. Á ensku er hlutabréfasjóður nefndur Equity Fund.

Algengt er meðal einstaklinga að kaupa bréf í lokuðum sjóðum þar sem sjóðirnir bjóðast með margs konar áhættu og auðvelt er fyrir fólk sem ekki þekkir mikið til hlutabréfamarkaðarins að kaupa í þeim hlutdeild.

Hlutafjárútboð

Þegar fyrirtæki er skráð á markað í fyrsta sinn er sjálfstæður matsaðili fenginn til þess að verðmeta fyrirtækið og fæst þannig út ákveðið útboðsgengi sem er söluverð nýju hlutanna til fjárfesta. Að því loknu ákvarðast gengi hlutanna í frjálsum viðskiptum á markaði. Á ensku nefnist slíkt hlutafjárútboð Initial Public Offering, skammstafað IPO.

Hlutafélög sem nú þegar eru skráð á markað geta sótt aukið fjármagn til fjárfesta með því að auka hlutafé og selja á markaði til fjárfesta. Á ensku nefnist slíkt Stock Offering.

Hlutafé

Í hverju hlutafélagi er ákveðið hlutafé sem er það fé sem eigendur félagsins hafa lagt til. Ákveðinn hluti þess fjár er síðan skráður á markað. Gefin eru út verðbréf sem lýsa yfir eignarhlut viðkomandi í þessu hlutafé og nefnast hlutabréf. Nú til dags er verðbréfaeign skráð rafrænt og geymd á rafrænum vörslureikningum fjárfesta. Á ensku er hlutafé nefnt Stock.

Hlutafélag

Hlutafélag er sjálfstæður lögaðili, sem merkir að félagið er sjálft ábyrgt fyrir skuldbindingum sínum og eigendur þess bera takmarkaða ábyrgð. Hluthafar eru eigendur hlutafélaga. Fari félagið í þrot getur hluthafi aldrei tapað meiru en sem nemur eign hans í hlutafélaginu. Skammstöfunin HF. er notuð fyrir Hlutafélög og þarf að gæta þess að rugla hlutafélagi ekki saman við einkahlutafélag, sem ber skammstöfunina EHF. Breytilegt er hvert enska heitið á hlutafélagi er eftir löndum. Til dæmis er hlutafélag nefnt Corporation í Bandaríkjunum en Limited Company í Bretlandi.

Hvíti riddarinn

Ákveðin tegund yfirtöku, eða tilraunar til yfirtöku, þar sem sitjandi stjórn fréttir af yfirtökuáformum og fær þriðja aðila til að koma inn í hluthafahópinn og hjálpa stjórninni við að halda völdum í félaginu. Sá þriðji aðili er þá nefndur hvíti riddarinn og er hugtakið þaðan komið. Á ensku nefnist þetta White Knight.

Hæsta og lægsta gengi

Á markaðsyfirlitum eru oft tekin fram hæsta og lægsta gengi viðskipta en það sýnir efri og neðri mörk verðs í viðskiptum innan viðkomandi tímabils.

Höfuðstóll

Þegar rætt er um lán eða skuldabréf er oft talað um höfuðstól lánsins eða skuldabréfsins. Þá er átt við þá upphæð skuldarinnar sem lántakinn á eftir að greiða, að vöxtum undanskildum. Þannig er einnig rætt um að greiða inn á höfuðstól láns en við það lækka þær upphæðir sem lántakinn greiðir eftir það. Í samhengi við skuldabréf er höfuðstóll það sama og nafnverð skuldabréfsins en auk þess þarf að greiða vexti af skuldabréfinu og einnig verðbætur, sé það verðtryggt. Höfuðstóll er á ensku Principal.

Húsbréf

Ákveðin tegund skuldabréfa nefnast húsbréf en þau eru gefin út af Byggingarsjóði ríkisins. Kaupendur fasteigna fá slík bréf í skiptum fyrir fasteignaveðbréf hjá Íbúðalánasjóði. Bréfin eru notuð sem greiðsla til seljenda fasteignar. Sá sem á húsbréf getur selt þau á verðbréfamarkaði eða átt þau áfram. Bréfin eru gefin út til 25 eða 40 ára og eru með ríkisábyrgð. Sá háttur hefur verið hafður á að draga út á þriggja mánaða fresti ákveðinn fjölda bréfa sem svo eru greidd út. Hérlendis eru húsbréf ekki gefin út lengur en íbúðabréf hafa tekið við hlutberki þeirra. Á ensku eru bréf af þessu tagi kölluð Housing Bonds.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

I

ISIN númer, Innherjaviðskipti, Innherji, Innkallanlegt skuldabréf, Innlausn, Innra virði,

ISIN númer

Skammstöfunin ISIN stendur fyrir International Securities Identification Number eða alþjóðlegt einkennisnúmer hlutabréfa og er notað til að aðgreina mismunandi hlutabréf hvert frá öðru þó svo þau noti sama auðkenni. Til dæmis getur fyrirtæki á markaði í Kóreu haft sama auðkenni og fyrirtæki á markaði í Bretlandi. Hvert félag hefur þó sér ISIN númer og þannig má greina á milli þeirra.

Innherjaviðskipti

Ef innherji í hlutafélagi á viðskipti með bréf sín er þau nefnd innherjaviðskipti. Slík viðskipti eru ólögleg ef þau byggja á trúnaðarupplýsingum sem ekki hafa verið tilkynntar með opinberum og viðurkenndum hætti á þeim markaði sem félagið er skráð á.

Reglulega heyrast fréttir af ólöglegum innherjaviðskiptum víða um heim og má nefna viðskipti stjórnenda í fyrirtæki sem er komið í slæma rekstrarstöðu og stefnir í gjaldþrot en fjárfestar og hlutafjáreigendur vita ekki af þeim vanda. Þar geta stjórnendur selt sín bréf og hvatt vini og kunningja til að gera slíkt hið sama. Svo þegar þær upplýsingar um stöðu mála berast aðilum á markaði getur hlutabréfaverð félagsins hrunið og fjárfestar í félaginu tapað eign sinni. Á ensku nefnast innherjaviðskipti Insider Trading.

Innherji

Í hverju fyrirtæki er ákveðinn hópur sem hefur aðgang að trúnaðarupplýsingum vegna eignaraðildar sinnar að félaginu, setu í stjórn, aðkomu að rekstri eða annarra tengsla við félagið. Þessir aðilar eru nefndir innherjar því þeir hafa undir höndum trúnaðarupplýsingar sem aðrir á markaðnum hafa ekki. Félög sem skráð eru á markað verða að tilgreina hverjir þessir innherjar eru. Á ensku kallast innherji Insider.

Innkallanlegt skuldabréf

Ákveðin tegund skuldabréfs þar sem sá sem gefur út bréfið hefur rétt til þess að innkalla skuldabréfið fyrir lokagjalddaga þess. Sá réttur getur verið gagnkvæmur þannig að eigandi bréfsins hafi einnig rétt til að krefja skuldarann um greiðslu fyrir lokagjalddaga. Helstu ástæður þessa að útgefandi innkallanlegs skuldabréfs vill kalla inn bréfin er ef vextir hafa lækkað á markaði miðað við þá vexti sem þeir greiða af umræddu skuldabréfi. Fræðilega séð eru bréfin innkölluð þegar núvirði greiðsluflæðis er orðið hærra en uppgreiðsluvirði bréfsins. Gefa þeir þá út ný skuldabréf á lægri vöxtum og spara þannig fé í vaxtagreiðslur. Á ensku nefnist innkallanlegt skuldabréf Callable Bonds.

Innlausn

Þegar rætt er um að innleysa skuldabréf er átt við endurgreiðslu skuldabréfsins af hálfu útgefenda. Oft er talað um innlausn í öðru samhengi, til dæmis þegar hlutabréf hafa hækkað í verði og eigandi þess selur þau þá er sagt að hann sé að innleysa hagnað. Innlausn á ensku er redemption.

Innra virði

Sýnir virði hlutabréfa félags samkvæmt efnahagsreikningi. Margir fjárfestar telja að bókfært eigið fé sé góð vísbending um verðmæti hlutafélags og eru því reiðubúnir að kaupa eða selja hlutabréf í því félagi á gengi sem væri svipað innra virði félagsins. Formúla fyrir innra virði er: innra virði = eigið fé / hlutafé.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Í

Íbúðabréf, Íbúðalán,

Íbúðabréf

Íbúðabréf eru gefin út af Íbúðalánasjóði. Bréfin eru verðtryggð með vísitölu neysluverðs og bera fasta vexti. Ríkisábyrgð er á bréfunum og eru þau ekki innkallanleg skuldabréf líkt og húsbréf voru en íbúðabréf tóku við af húsbréfum.

Íbúðalán

Sjá nánar upplýsingar um fasteignatryggð skuldabréf. Íbúðalán nefnist á ensku Mortgage Bond.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

J

Jafngreiðslubréf, Jardi, Jöfnunarhlutabréf,

Jafngreiðslubréf

Ýmsar tegundir skuldabréfa eru til og ein þeirra nefnist jafngreiðslubréf. Einkenni þeirrar tegundar er að lánið greiðist til baka með jöfnum greiðslum. Vaxtagreiðslur fara lækkandi eftir því sem líður á lánstíma skuldabréfsins en hluti höfuðstóls af greiðslunni fer hækkandi. Algengt er að kalla slík skuldabréf annuitetsbréf með vísun í dönsku. Á ensku nefnast jafngreiðslubréf annuity.

Jardi

Jardi er slangur sem er mikið notað í hlutabréfaviðskiptum og merkir einn milljarð. Tveir jardar eru því tveir milljarðar. Orðið er komið úr ensku þar sem það er skrifað Yard.

Jöfnunarhlutabréf

Þegar markaðsverð hvers hlutar í félagi er orðinn að óþægilega hárri upphæð eru gjarnan gefin út jöfnunarhlutabréf. Þá er hverjum eignarhlut skipt niður í smærri einingar, án þess að eignarhlutur hvers hluthafa breytist.

Tilgangur þess að gefa út jöfnunarhlutabréf er oftast að lækka verð á hverjum hlut svo minni fjárfestar og aðrir geti keypt litlar upphæðir. Um þetta eru þó skiptar skoðanir og telja sumir að best sé að lítil viðskipti séu með bréfin, þar sem slíkt leiði til færri og betri hluthafa. Dæmi um þetta er Warren Buffet, þekktur fjárfestir í Bandaríkjunum sem hefur aldrei gefið út jöfnunarhlutabréf í félaginu sínu, Berkshire Hathaway. Nú er gengi á hverjum hlut um 91.000 dalir og því ekki á hvers manns færi að kaupa hlut í félaginu.

Þegar fyrirtæki gefur út jöfnunarhlutabréf lækkar verð bréfanna en fjöldi hluta eykst að sama skapi. Hver hluthafi tapar því ekki fé þegar gefin séu út jöfnunarhlutabréf. Ef hluthafi á 100 hluti í hlutafélagi þar sem gengið er 10 kr á hlut og félagið gefur út jöfnunarbréf þar sem fjöldi hluta er tvöfaldaður mun hluthafinn eiga 200 hluti í félaginu á genginu 5 kr á hlut. Ef félagið greiðir svo út arð mun hann einnig breytast með sama hætti, verða helmingi minni á hvern hlut, svo heildar arðurinn fyrir áðurnefndan hluthafa verði sá sami.

Þegar horft er á gengisþróun félags yfir langan tíma þarf að hafa í huga hvort fyrirtæki hafi gefið út jöfnunarhlutabréf í fortíð. Slíkt er hægt að sjá með því að skoða sögulega þróun á gengi en útgáfa jöfnunarbréfa er að öllu jöfnu merkt inn. Á ensku er útgáfa jöfnunarhlutabréfa nefnd Stock Split.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

K

Kauphöll, Kaupmáttur, Kaupréttur, Kauptilboð, Kennitölur, Kreppa, Kúla, Kúlubréf,

Kauphöll

Viðskipti með verðbréf fara fram í kauphöll. Viðskiptin fara eftir ákveðnum lögum og reglum sem gefnar eru út í hverju landi. Á Íslandi starfar Kauphöll Íslands, sem er m.a. í eigu banka, lífeyrissjóða og félaga sem skráð eru í kauphöllinni. Þeir sem kaupa og selja verðbréf í kauphöll þurfa til þess sérstakt leyfi. Verðbréfamiðlarar og verðbréfafyrirtæki hafa til þess slík leyfi hérlendis. Á ensku er kauphöll nefnd Stock Exchange.

Kaupmáttur

Þegar rætt er um kaupmátt er átt við þau verðmæti sem fólk fær fyrir peninga sína á hverjum tíma. Ef kaupmáttur einstaklings eykst fær hann meira fyrir mánaðarlaun sín en áður. Að sama skapi er minnkandi kaupmáttur það þegar fólk fær minna fyrir sama vinnuframlag en áður. Kaupmáttaraukning er það sem hvað mest eykur hag fólks og bætir velmegun. Á ensku er kaupmáttur nefndur Purchasing Power.

Kaupréttur

Kaupréttur er réttur til að kaupa vöru, verðbréf eða gjaldeyri á fyrirfram ákveðnu verði á ákveðnum degi eða fyrir ákveðinn dag. Oft er talað um kauprétt forstjóra og annarra yfirmanna og að kaupaukar svonefndir felist í kauprétti á hlutabréfum í viðkomandi félagi. Slíkur samningur er bindandi fyrir þann sem gefur hann út en kaupandi hans getur valið hvort hann nýtir réttinn eða ekki. Þannig geta stjórnendur sem hafa kauprétt á hlutabréfum í því félagi sem þeir stjórna ákveðið hvort þeir kaupi bréfin eða ekki. Hafi gengi félagsins hækkað á tímabilinu geta yfirmennirnir sem eiga kaupréttinn hagnast með því að nýta kaupréttinn. Samningar um kauprétt geta gengið kaupum og sölum á markaði. Á ensku nefnist kaupréttur Call Option.

Kauptilboð

Þegar fjárfestir hyggst kaupa verðbréf leggur hann inn svonefnt kauptilboð. Þau kauptilboð sem birt eru í markaðsyfirlitum eru hagstæðustu tilboðin hverju sinni, þ.e. hæsta verð sem fjárfestir er reiðubúinn að greiða fyrir viðkomandi hluti. Þá geta þeir sem eiga hluti í tilteknu félagi séð að til sé kaupandi sem sé reiðubúinn að greiða tiltekið verð fyrir hlutina. Hagstæðasta kauptilboð er alla jafna lægra en hagstæðasta sölutilboð. Á ensku nefnast kauptilboð Bid eða Bid Price.

Kennitölur

Ýmsir mælikvarðar eru til sem meta árangur og stöðu fyrirtækja. Kennitölur eru slíkir mælikvarðar og byggja þær á markaðs- og uppgjörsgögnum. Kennitölum er ætlað að gefa vísbendingar um fjárhag eða arðsemi fyrirtækis. Kennitölur í fjármálum eiga ekkert skylt við þær kennitölur sem Hagstofa Íslands úthlutar til einstaklinga og fyrirtækja. Á ensku nefnist kennitala Ratio.

Kreppa

Þegar eftirspurn í hagkerfinu dregst verulega saman er það nefnt kreppa með vísun í að eitthvað sem venjulega er í slaka sé nú orðið kreppt saman. Í slíku ástandi verður oft vart við atvinnuleysi þar sem fyrirtæki halda að sér höndum í kostnaði.

Kúla

Kúla er slangur, mikið notað í hlutabréfaviðskiptum og merkir ein milljón. Tvær kúlur eru því tvær milljónir o.s.frv.

Kúlubréf

Sjá upplýsingar um eingreiðslubréf. Kúlubréf á ensku er Bullet Bond.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

L

LIBOR, Large-Cap, Laugardagstilboðið, Lánstími,

LIBOR

Skammstöfunin merkir London Interbank Offered Rate sem þýðir millibankavextir í London en það er sú vaxtaprósenta sem stærstu alþjóðlegu bankarnir í London nota þegar þeir veita lán sín á milli. Millibankavextir eru til á öllum millibankamörkuðum og bera gjarnan svipaðar skammstafanir. Þannig heita vextir á millibankamarkaði í Reykjavík REIBOR.

Large-Cap

Flokkur sem notaður er til að flokka félög niður eftir markaðsvirði sínu. Large-Cap er notað um félög sem eru að markaðsvirði meira en 5 milljarðar bandaríkjadala.

Laugardagstilboðið

Ákveðin tegund yfirtöku sem er fjandsamleg þ.e.a.s. gerð í óþökk sitjandi stjórnar félagsins. Yfirtökuaðilar hafa þá samband beint við hluthafa og reyna að sýna fram á kosti sína umfram þá stjórn sem fyrir er í félaginu. Hugtakið laugardagstilboðið vísar til þess að hluthöfum er gert sérstakt tilboð, gjarnan um helgi til að forðast fjölmiðlaathygli. Á ensku nefnist þetta Saturday Night Special.

Lánstími

Lánstími vísar til þess þess hvenær höfuðstóll skuldabréfs skuli vera endurgreiddur að fullu (lok lánstíma). Lánstími getur verið mjög breytilegur og fer eftir forsendum skuldabréfsins. Á ensku nefnist lánstími Maturity.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

M

Markaðsverð, Markaðsvirði, Mid-Cap, Millibankavextir, Milliuppgjör, Miðlari,

Markaðsverð

Þegar rætt er um hlutabréf eða skuldabréf er oftast talað um tiltekið markaðsverð. Markaðsverð er það verð sem fjárfestar á markaðnum eru reiðubúnir að greiða fyrir verðbréfið, eða selja það á. Markaðsverð er nafnvirði verðbréfs margfaldað með því gengi sem er á bréfinu á tilteknum tíma. Á ensku er markaðsverð Market Price.

Markaðsvirði

Heildarverðmæti flokks verðbréfa á borð við öll hlutabréf í tilteknu fyrirtæki eða heildarverðmæti allra hlutafélaga í kauphöll. En líkt og með markaðsverð er orðið vísun til þess sem kaupendur á markaði eru reiðubúnir að greiða fyrir safn bréfa. Nafnvirði þarf ekki að breytast til að markaðsvirði breytist. Mikilvægt er að rugla ekki saman markaðsverði og markaðsvirði.

Enska orðið fyrir markaðsvirði er Capitalization sem oft er stytt niður í „Cap“.

Mid-Cap

Flokkur sem notaður er til að flokka félög eftir markaðsvirði sínu. Mid-Cap er notað um félög sem eru að markaðsvirði á bilinu 1-5 milljarðar bandaríkjadala.

Millibankavextir

Þeir vextir sem gilda á markaði fyrir lánsfé á milli bankastofnana kallast millibankavextir. Bankar lána fé sín á milli eða taka lán frá Seðlabankanum á hverjum degi til misjafnlega langs tíma til að mæta skorti á lausafé. Á ensku nefnast millibankavextir Interbank Rate.

Sjá nánar umfjöllun um LIBOR og REIBOR vexti.

Milliuppgjör

Skráð félög á markaði skila að öllu jöfnu af sér svonefndum árshlutaskýrslum eða milliuppgjörum sem taka til 3 mánaða tímabils í rekstri félagsins. Þessar skýrslur eru yfirleitt þrjár á ári. Að ársskýrslunni meðtalinni fá fjárfestar því skýra mynd af fjárhagslegri stöðu félagsins fjórum sinnum á ári hverju. Milliuppgjör skráðra hlutafélaga er að finna hjá Kauphöll Íslands, á vefsíðu viðkomandi félags og oft á atburðum á vegum félagsins eða kynningum hvers konar.

Miðlari

Á verðbréfamarkaði starfa svonefndir miðlarar sem gegna því hlutverki að kaupa og selja verðbréf fyrir viðskiptavini sína. Til að starfa sem miðlari þarf sérstaka löggildingu, en undirbúningur fyrir löggildingarprófið felur í sér eins vetrar háskólanám. Miðlarar taka þóknun fyrir að koma á viðskiptum og er hún breytileg eftir því hjá hvaða fyrirtæki miðlararnir starfa og eftir því hvaða viðskiptavinur á í hlut. Á ensku kallast miðlari Proxy eða Broker.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

N

Nafnverð, Núvirði,

Nafnverð

Nafnverð, sem einnig er nefnt nafnvirði, vísar til skráðs virðis verðbréfa. Áður en hlutabréfaskráning varð rafræn var nafnverð prentað á hlutabréfin. Ef hver hlutur er til dæmis 100 kr að nafnvirði og gengi er nú 2, þá er markaðvirði hlutarins 200 kr. Fjárfestir getur reiknað verðmæti síns hlutar með því að margfalda nafnverð hans með gengi síðustu viðskipta. Á Íslandi er algengast að nafnverð hvers hlutar sé 1 króna. Á ensku er nafnverð kallað Nominal Value.

Núvirði

Fyrir flestum er það meira virði að fá pening afhentan í dag en sömu upphæð eftir eitt ár. Þess vegna er erfitt að bera saman upphæðir sem verða greiddar á mismunandi tímum. Núvirði nefnist það, þegar ávöxtunarkröfu er beitt til að meta og bera saman greiðslur í framtíðinni. Ávöxtunarkrafa er einfaldlega sú ávöxtun sem fjárfestir býst við að fá annars staðar.

Ef fjárfestir getur valið um að fá 110 krónur í dag eða 120 krónur eftir eitt ár, getur hann beitt núvirði til að taka ákvörðun. Sé ávöxtunarkrafa hans 20% á ári er núvirði 120 króna greiðslunnar aðeins 120 / 1,2 = 100 krónur svo hann velur að fá peninginn strax.

Núvirði er á ensku Present Value.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Ó

Óskráð hlutabréf, Óskráð hlutafélag,

Óskráð hlutabréf

Hlutabréf í hlutafélagi sem ekki er skráð á skipulegan tilboðsmarkað á borð við Kauphöll Íslands. Á ensku nefnast slík hlutabréf Over The Counter Shares.

Óskráð hlutafélag

Hlutafélag sem ekki er skráð á skipulegan tilboðsmarkað á borð við Kauphöll Íslands. Flest hlutafélög eru óskráð. Á ensku nefnast slík félög Over The Counter Companies.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

P

Peningamarkaðssjóður, Peningamarkaður, Pyrrosarsigur,

Peningamarkaðssjóður

Ákveðin tegund verðbréfasjóðs þar sem eingöngu er að finna skammtímaverðbréf. Verðbil slíks sjóðs er lítið og oft enginn munur á kaup- eða sölugengi. Á ensku er slíkur sjóður nefndur Money Market Fund.

Peningamarkaður

Verðbréf sem eru skammtímabréf á borð við ríkisvíxla, bankavíxla eða skammtímaskuldabréf ganga kaupum og sölum á svonefndum peningamarkaði, sem nefnist Money Market á ensku.

Pyrrosarsigur

Við yfirtökur á fyrirtækjum geta oft orðið mjög hörð átök. Dæmi eru um að tveir aðilar berjist af hörku um tiltekið félag og bjóði hver í kapp við hinn og freysta þess að eiga hæsta boð og ná fyrirtækinu. Sá sem sigrar slíka baráttu eftir að hafa boðið verð sem er talið of hátt miðað við raunverulegt verðmæti fyrirtækisins er sagður hafa unnið Pyrrosarsigur.

Er þar vísað til þess að Rrómverjar voru eitt sinn sigraðir af Pyrrosi í orrustunni við Ascúlum, en náðu að hörfa skipulega án mikils mannfalls meðan Pyrros var illa særður og missti meirihluta grísks liðs síns. Þaðan er komið hugtakið Pyrrosarsigur.

Í stuttu máli vísar slíkur sigur til þess að sigur hafi náðst í baráttunni en hafi á sama tíma kostað gríðarlega mikið og mögulega sé sá sem tapaði sterkari eftir átökin þó sigur hafi fallið hinum í skaut.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Q

Q-Hlutfall,

Q-Hlutfall

Q-hlutfall, sem er einnig nefnt V/I hlutfall, er notað til að bera saman markaðsverð félags og bókhaldslegt verðmæti þess. Ef Q-hlutfall er lægra en einn er markaðsverð lægra en eigið fé þess. Markaðurinn metur þá fyrirtækið undir bókhaldslegu verðmæti. Ef hlutfallið er hærra en einn er markaðsverð fyrirtækis hærra en sem nemur eigin fé þess. Markaðurinn er þá að meta verðmæti fyrirtækis hærra en sem nemur bókhaldslegu verðmæti. Formúla Q-hlutfalls er: Q-hlutfall = markaðsverð / innra virði.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

R

REIBOR, Rafræn skráning verðbréfa, Raungengi, Raunvextir, Raunávöxtun, Ríkisskuldabréf, Ríkisvíxill,

REIBOR

Vextir á millibankamarkaði í Reykjavík þar sem bankar lána fé sín á milli eru nefndir REIBOR, sem er skammstöfun fyrir Reykjavík Interbank Offered Rate.

Rafræn skráning verðbréfa

Fyrir nokkrum árum var ákveðið að öll verðbréf yrðu skráð rafrænt. Hafði það margvíslegar framfarir í för með sér. Áður fyrr voru verðbréf í pappírsformi og viðskipti með þau og önnur umsýsla ákaflega svifasein af þeim sökum. Með rafrænni skráningu eru gömlu pappírsbréfin og nýútgefin verðbréf í tölvum og geymd á sérstökum vörslureikningum eigenda þeirra.

Raungengi

Í samhengi við gjaldmiðla er oft rætt um raungengi. Þegar rætt er um raungengi íslensku krónunnar er átt við gengisvísitölu krónunnar en þar kemur fram meðalverð krónunnar í öðrum gjaldmiðlum og búið er að leiðrétta miðað við verðbólgu í hverju landi. Á ensku er raungengi Real Exchange Rate.

Raunvextir

Vextir lúta sömu lögmálum og flest annað þegar verðbólga er annars vegar. Rætt er um nafnvexti annars vegar og raunvexti hins vegar. Hið síðarnefnda eru þeir vextir sem greiða þarf eftir að verðbólga er tekin með í spilið. Til mikillar einföldunar má segja að ef vextir á óverðtryggðu láni eru 10% og verðbólga er 3% þá séu raunvextir ekki nema 7%. En í raun eru raunvextir reiknaðir með eftirfarandi formúlu:

Raunvextir = ((1 + nafnvextir) / (1 + verðbólga)) - 1

Í dæminu að ofan væru því raunvextir 6,79%. Í ljósi þess má sjá að þeir sem skulda óverðtryggt lán græða á mikilli verðbólgu en þeir sem hafa lánað óverðtryggð lán tapa á henni. Á ensku eru raunvextir Real Rate eða Real Yield.

Raunávöxtun

Þegar rætt er um ávöxtun er oft talað um nafnávöxtun og svo raunávöxtun. Hið síðarnefnda er ávöxtun umfram verðbólgu. Til mikillar einföldunar má segja að nafnávöxtun á ákveðnu tímabili sé til dæmis 10% og verðbólga á tímabilinu 3% þá er raunávöxtun samtals 7%. En í raun er raunávöxtun reiknuð með eftirfarandi formúlu:

Raunávöxtun = ((1 + nafnávöxtun) / (1 + verðbólga)) - 1

Í dæminu að ofan væru því raunvextir 6,79%. Á ensku er raunávöxtun Real Return.

Ríkisskuldabréf

Skuldabréf sem gefin eru út af ríkissjóði nefnast ríkisskuldabréf. Áhætta bréfanna er nánast engin þar sem íslenska ríkið er í ábyrgð fyrir greiðslu skuldarinnar. Algengt er að fjárfestar séu í áskrift að ríkisskuldabréfum. En eins og nefnt var í umfjöllun um áhættu þá er ávöxtun ekki mikil af bréfunum vegna þess hve lítil áhætta felst í þeim. Algengt er að áhættufælnir fjárfestar og eldra fólk festi fé sitt í ríkisskuldabréfum til að forðast mikla áhættu. Á ensku nefnast bréfin Treasury Bonds.

Ríkisvíxill

Ríkisvíxill er ákveðin tegund ríkisskuldabréfs sem er óverðtryggt. Bréfin eru gefin út til skamms tíma og aldrei lengur en til eins árs. Bréfin bera forvexti og eru sú tegund sem hvað mest er verslað með á peningamarkaði. Á ensku nefnast ríkisvíxlar Treasury Bills.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

S

Sala, Seðlabanki Íslands, Skammtímaskuldabréf, Skammtímaverðbréf, Skilvirkur markaður, Skiptagjald, Skráð hlutabréf, Skuldabréf, Skuldabréf með breytilegum vöxtum, Skuldabréf með jöfnum afborgunum, Skuldabréf með jöfnum greiðslum, Skuldabréf með vaxtamiðum, Skuldabréfasafn, Skuldabréfasjóður, Small-Cap, Spariskírteini ríkissjóðs, Stimpilgjald, Síðustu viðskipti, Sölugengi, Söluhagnaður, Söluréttur, Sölutrygging, Söluverð,

Sala

Sölutilboð á verðbréfamarkaði er tilboð fjárfestis um að selja ákveðið magn af hlutum í tilteknu félagi á ákveðnu verði. Sölutilboð segir því hvað viðkomandi vill fá fyrir hluti sína. Þau sölutilboð sem birt eru á markaðsyfirlitum eru svokölluð hagstæðustu sölutilboð, en það er lægsta verð sem eigendur viðkomandi hluta eru reiðubúnir að selja á. Sölutilboð eru almennt hærri en kauptilboð. Á ensku nefnast sölutilboð Ask og talað um Asking Price.

Seðlabanki Íslands

Seðlabanki Íslands fer með stjórn peningamála í landinu. Hann ákvarðar svonefnda stýrivexti sem hafa áhrif á kostnað banka við lántökur og er ætlað að slá á verðbólgu. Seðlabankinn er ekki hefðbundinn banki eins og viðskiptabankarnir þar sem einstaklingar eru ekki með reikninga í Seðlabankanum heldur lánastofnanir og fjármálafyrirtæki. Seðlabankinn geymir gjaldeyrisforða landsins og hefur umsjón og eftirlit með viðskiptabönkunum hvað varðar lausafjárstöðu, bindiskyldu o.fl. Bankinn er ríkisstofnun þar sem forsætisráðherra skipar seðlabankastjóra. Bankinn safnar einnig miklu magni upplýsinga. Á ensku nefnist bankinn Central Bank of Iceland.

Bankinn starfar eftir svonefndu verðbólgumarkmiði sem lesa má nánar um í skilgreiningum.

Skammtímaskuldabréf

Ákveðin tegund skuldabréfa sem þarf að greiðast að fullu innan eins árs frá útgáfu og bera ekki forvexti. Á ensku nefnast þau Short Term Bonds.

Skammtímaverðbréf

Ákveðin tegund verðbréfa (skuldabréf, víxlar eða hlutabréf) sem greiða þarf upp innan eins árs. Á ensku nefnast þau Short Term Securities.

Skilvirkur markaður

Í fjármálafræði er hugtakið skilvirkur markaður það þegar allir fjárfestar á markaðnum hafa jafnan aðgang að þeim upplýsingum sem í boði eru og allir hafa jafna getu og möguleika til að kaupa og selja verðbréf á nákvæmlega sama tíma. Þannig gæti gengi félags á markaði endurspeglað allar upplýsingar sem væru fyrirliggjandi á þeim tíma. Hins vegar er ekkert af ofangreindu mögulegt í raunveruleikanum og því viðtekin skoðun að ekki sé neitt til sem nefnist skilvirkur markaður. Á ensku er hugtakið Efficient Market.

Skiptagjald

Þegar fjárfestir ákveður að færa sig á milli sjóða hjá verðbréfafyrirtæki eða þeim sem rekur sjóðinn er tekið af honum ákveðið gjald við tilfærsluna sem nefnist skiptigjald og er Exchange Fee á ensku.

Skráð hlutabréf

Hlutabréf í hlutafélagi sem er skráð á markað nefnast skráð hlutabréf. Fyrirtæki eru skráð á skipulega tilboðsmarkaði á borð við Kauphöll Íslands þar sem skráð hlutabréf þeirra geta gengið kaupum og sölum. Andstæða skráðra bréfa eru óskráð bréf sem lesa má um í skilgreiningum. Á ensku eru skráð hlutabréf Stocks in a Registered Company.

Skuldabréf

Skuldabréf er skuldarviðurkenning sem greinir frá því að tekið hafi verið lán fyrir ákveðna upphæð. Sá sem tekur lánið lofar að greiða skuldina til baka samkvæmt ákveðnum skilmálum og greiða vexti eða annað sem tekið er fram í skuldabréfinu. Ýmsar leiðir eru færar við að tryggja þann sem lánar fyrir því að sá sem fær lánið gangi ekki að baki orða sinna. Hægt er að leggja fasteign að veði eða tilgreina ábyrgðarmenn fyrir skuldinni. Margar tegundir skuldabréfa eru til. Á ensku nefnist skuldabréf Bond.

Skuldabréf með breytilegum vöxtum

Ákveðin tegund skuldabréfa sem gefin eru út með vöxtum sem breytast í takt við breytingu á öðrum þáttum. Oft eru meðalvextir Seðlabanka Íslands notaðir sem viðmiðunarþáttur. Á ensku er slíkt skuldabréf nefnt Floating Rate Bond.

Skuldabréf með jöfnum afborgunum

Ákveðin tegund skuldabréfa þar sem höfuðstóll bréfsins er greiddur til baka með jöfnum afborgunum. Fer þá höfuðstóll lækkandi eftir því sem líður lánstíma. Vaxtagreiðslur eru hæstar fyrst en lækka svo með jöfnum hætti út lánstímann. Þessi tegund skuldabréfa nefnist oft afborgunarbréf. Á ensku eru skuldabréf með jöfnum afborgunum nefnd Amortization Bond.

Skuldabréf með jöfnum greiðslum

Ákveðin tegund skuldabréfa þar sem lán greiðist til baka með jöfnum greiðslum. Greiðsla af höfuðstól vex eftir því sem líður á lánstíma en greiðsla vaxta lækkar. Nefnast slík bréf annuitetsbréf.

Sjá nánar umfjöllun um jafngreiðslubréf.

Skuldabréf með vaxtamiðum

Ákveðin tegund skuldabréfs þar sem vextir greiðast reglulega yfir lánstíma en á síðasta gjalddaga er, auk vaxta, upphaflega lánsfjárhæðin endurgreidd. Afborganir í gegnum lánstímann eru því eingöngu vaxtagreiðslur og lokagreiðslan vextir fyrir það tímabil auk höfuðstól lánsins. Á ensku nefnist slíkt skuldabréf Coupon Bond.

Skuldabréfasafn

Svipar til hlutabréfasafns en gildir um skuldabréf. Fjárfestir sem á margar tegundir skuldabréfa geymir þau í skuldabréfasafni sínu og reynir að dreifa fé sínu með það að markmiði að lágmarka áhættu en hámarka ávöxtun. Á ensku nefnist slíkt safn skuldabréfa Bond Portfolio.

Skuldabréfasjóður

Ákveðin tegund fjárfestingasjóðs sem eingöngu fjárfestir í skuldabréfum og nefnist Bond Fund á ensku.

Small-Cap

Flokkur sem notaður er til að flokka félög eftir markaðsvirði sínu. Small-Cap er notað um félög sem eru að markaðsvirði minna en 1 milljarður bandaríkjadala.

Spariskírteini ríkissjóðs

Ákveðin tegund skuldabréfa sem ríkissjóður gefur út. Lánstími getur verið 5 eða 10 og eru vextir fastir allan tímann. Áhætta með skuldabréfin er lítil þar sem þau eru verðtryggð og með fasta vexti. Þessi flokkur bréfa er stærsti skuldabréfaflokkur á markaði hérlendis. Á ensku nefnast spariskírteini ríkissjóðs Government Bonds.

Stimpilgjald

Þegar gefin eru út verðbréf á Íslandi þarf að greiða tiltekið gjald til ríkisins og er það nefnt stimpilgjald sem vísar til þess að ríkið þarf að stimpla verðbréfið til að það sé löglegt.

Algengust er að almenningur kynnist stimpilgjaldi þegar tekin eru íbúðarlán og greiða þarf 1% af lánsfjárhæðinni í stimpilgjald til ríkisins.

Á ensku er stimpilgjald Stamp Duty.

Síðustu viðskipti

Á markaðsyfirlitum er alltaf dálkur sem nefnist „síðustu viðskipti“ en sá dálkur tilgreinir það gengi sem gilti í síðustu viðskiptum með tiltekin bréf. Þannig er hægt að sjá snögglega hvaða verð eigandi bréfa og kaupandi þeirra sættust á.

Sölugengi

Það verð sem greiða þarf fyrir hverja krónu eða einingu nafnverðs þegar verðbréf eru keypt. Ef til dæmis nafnverð hluta sem á að kaupa er 100 og gengi er 2 þá er sölugengi þeirra 200. Á ensku er sölugengi Offer Price.

Söluhagnaður

Þegar verðbréf eða annað er keypt á ákveðnu verði og selt á hærra verði myndast svonefndur söluhagnaður. Hafi góður hagnaður gefist af sölu tiltekinna verðbréfa er sagt að ávöxtun hafi verið mikil. Hjá fjárfestum sem fjárfesta til skamms tíma er markmiðið að ná sem mestu söluhagnaði á hverjum viðskiptum og er þeim síður annt um arðgreiðslur hlutafélagsins til hluthafa, en það er önnur tegund ávöxtunar og nokkuð sem langtímafjárfestar hugsa talsvert um. Á ensku er söluhagnaður nefndur Capital Gain.

Söluréttur

Slíkur réttur getur átt við um ýmsa hluti. Í fjármálum gildir hann aðalelga um vörur, gjaldeyri eða verðbréf. Sölurétturinn merkir að selja þarf umræddan hlut á tilteknum degi eða fyrir þann dag á fyrirfram ákveðnu verði. Sá sem selur er bundin til þess að selja samninginn en sá sem kaupir getur valið á milli þess að ganga að kaupa samninginn eða ekki. Samningar um sölurétt geta gengið kaupum og sölum á markaði. Á ensku nefnist slíkur réttur Put Option.

Sölutrygging

Oft er það sem verðbréfafyrirtæki eða aðrir taka að sér að sölutryggja ákveðið magn hlutabréfa fyrir ákveðinn tíma og á ákveðnu verði. Slíkt gera fyrirtækin með því að selja bréfin eða kaupa þau sjálf. Tekur því fyrirtækið á sig áhættu fyrir þann sem á bréfin gegn þóknun. Á ensku nefnist slík trygging Underwriting.

Söluverð

Það verð sem kaupenda býðst að kaupa tiltekið verðbréf fyrir. Á ensku nefnist söluverð Sale Price.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

T

Tap, Tilboð, Tollgengi, Trúnaðarupplýsingar,

Tap

Mismunur tekna og kostnaðar nefnist tap sé mismunurinn neikvæður. Þó er mikilvægt að skoða tap í hlutfalli við stærð og umfang fyrirtækisins og hvernig reksturinn hefur verið í fortíð. Mörg fyrirtæki stefna beinlínis að því að tapa peningum í ákveðinn tíma á meðan verið er að þróa vöru sem sett verður á markað. Er slíkt fyrirkomulag algengt í nýjum fyrirtækjum og t.d. í lyfjaþróun. Til eru margs konar kennitölur til að mæla árangur fyrirtækja þar sem horft er til fleiri þátta en taps eins og sér.

Tilboð

Hefðbundið tilboð á verðbréfamarkaði er loforð sem þarf samþykki við svo að samningur komist á milli aðila. Tilboð geta verið munnleg eða skrifleg. Á ensku er tilboð Offer.

Tollgengi

Þegar rætt er um inn eða útflutning kemur tollgengi oft upp í umræðuna og er þá átt við tollgengi þeirrar myntar sem við á hverju sinni. Virði hlutarins í erlendri mynt er því reiknað í krónur á tollgengi og tollur og skattar lagðir á vöruna miðað við það. Tollgengi er það gengi sem skráð er hjá Seðlabanka Íslands 28. hvers mánaðar eða næsta vinnudag á eftir ef 28. er helgi- eða frídagur. Tollgengi gildir í einn mánuð í senn. Tollgengi er notað við útreikning á innflutningi og útflutningi. Sölugengi er notað við innflutning en kaupgengi við útflutning. Til dæmis er gengi skráð 28. maí það sem gildir sem tollgengi fyrir júní mánuð.

Trúnaðarupplýsingar

Í stuttu máli eru trúnaðarupplýsingar allar þær upplýsingar sem gætu haft áhrif á markaðsverð verðbréfa séu þær aðgengilegar öllum á markaði. Trúnaðarupplýsingar geta varðað útgefenda bréfanna, verðbréfin eða önnur atriði er þeim tengjast og eru ekki enn opinber. Hins vegar teljast upplýsingar ekki lengur trúnaðarupplýsingar hafi þeim verið komið til markaðarins með tilkynningu til kauphallar, en fyrr teljast þær ekki opinberar. Á ensku nefnast trúnaðarupplýsingar Inside Information.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

U

Upplýsingar,

Upplýsingar

Á hlutabréfamarkaði eru upplýsingar mjög mikilvægar. Fréttir um uppgjör, afkomu, erfiðleika í rekstri, góðan árangur eða annað er varðar fyrirtækið skipta höfuðmáli þegar kemur að verðmati fjárfesta á félaginu og þeirri ákvörðun hvort kaupa eigi bréf í félaginu, halda þeim eða selja. Félög í kauphöll eru bundin upplýsingaskyldu og ber að tilkynna allt fyrst til kauphallar áður en fjölmiðlar eða aðrir eru látnir vita. Með því er leitast við að gera upplýsingar aðgengilegar fjárfestum á sama tíma. Á ensku nefnast slíkar upplýsingar Information Supply.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Ú

Úrvalsvísitala, Úrvalsvísitalan - Cap, Útgefandi skuldabréfs,

Úrvalsvísitala

Algengasta og sú vísitalan sem hvað oftast er nefnd er hin svonefnda Úrvalsvísitala en hún nefnist ICEX-15 á fagmáli eða úrvalsvísitala aðallista. Talan 15 merkir að vísitalan sé sett saman úr 15 félögum. Ákveðin skilyrði eru fyrir því að félag geti verið inn í vísitölunni og er tekin ákvörðun um það tvisvar á ári hvaða félög fái að vera í vísitölunni. Meðal skilyrða er að ákveðið verðbil sé með bréf félagsins, að verðmyndun sé góð og að félagið standi sig í upplýsingagjöf t.d. gefi allar fréttir sínar út á ensku og íslensku svo fátt eitt sé nefnt. Innan vísitölunnar hafa félögin svo misjafnt vægi eftir stærð sinni. Vísitalan hækkar og lækkar svo eftir því hvernig verð hluta í þessum 15 félögum þróast.

Félög eru valin í Úrvalsvísitöluna tvisvar á ári, 10. desember og 10. júní, og mynda þau grunninn að vísitölunni í 6 mánuði frá 1. janúar til 30. júní og 1. júlí til 31. desember.

Úrvalsvísitalan - Cap

ICEX-15 Cap vísitölunni svipar til Úrvalsvísitölunnar (ICEX-15) og er samsett af sömu félögum og eru í ICEX-15 vísitölunni hverju sinni. Hún er frábrugðin ICEX-15 vísitölunni að því leyti að vægi félaga er skert í ICEX-15 cap vísitölunni ef það fer upp fyrir ákveðin hámörk í ICEX-15 vísitölunni. Stærsta félagið í vísitölunni má ekki vega meira en 35% af henni og næstu félög á eftir ekki meira en 20%.

Útgefandi skuldabréfs

Sá sem lætur af hendi skuldabréf og fær fyrir greiðslu eða önnur verðmæti er skuldbundinn til að standa skil á greiðslum, vöxtum og öðru samkvæmt samkomulagi sem skilgreint er á skuldabréfinu. Á ensku er útgefandi skuldabréfs Bond Issuer.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

V

V/H hlutfall, V/I Hlutfall, VS reikningur, Valréttur, Varin staða, Vaxtavextir, Velta, Verðbil, Verðbréf, Verðbætur, Verðbólga, Verðbólgumarkmið, Verðbólguskot, Verðhjöðnun, Verðmyndun, Verðtrygging, Vextir, Veð, Viðskiptavaki, Voguð kaup, Víkjandi skuldabréf, Vísitala byggingakostnaðar, Vísitala fjarskipta, Vísitala fjármálaþjónustu, Vísitala heilbrigðisgeira, Vísitala iðnaðar, Vísitala launa, Vísitala lánskjara, Vísitala nauðsynjavara, Vísitala neysluvara, Vísitala neysluverðs, Vísitala orkuvinnslu, Vísitala sjávarútvegs, Vísitala upplýsingatækni, Vísitölur heildarafkomu, Vörslugjald, Vörslureikningur,

V/H hlutfall

Sýnir hversu mörg ár hagnaður félags væri að skila aftur ígildi markaðsverðs miðað við hagnað síðasta rekstrarárs. Formúla fyrir V/H gildi er: VH gildi = Markaðsverð hlutar / hagnaður á hlut. Á ensku nefnist hlutfallið Price/Earning Ratio.

V/I Hlutfall

Sjá Q-hlutfall.

VS reikningur

Sjá umfjöllun um Vörslureikning.

Valréttur

Þegar rætt er um valrétt eða valréttarsamninga er átt við afleiðusamning sem veitir kaupenda kaup- eða sölurétt á tiltekinni eign á fyrir fram ákveðnu verði sem nefnt er valréttargengi. Kaupin eða salan verða að fara fram á fyrirfram ákveðnum tíma eða innan ákveðinna tímamarka. Mótaðili samningsins, útgefandi hans, ber hins vegar allar skyldur allan þann tíma sem samningurinn er í gildi. Útgefandi fær greitt sem nemur markaðsvirði valréttarins við upphaf samningstímans.

Valréttir eru mismunandi og er helstu tegundir amerískir samningar þar sem hægt er að innleysa samninginn á öllu tímabilinu, asískir þar sem verð samnings byggir á meðalverði undirliggjandi eigna yfir ákveðið tímabil og svo evrópskir samningar þar sem einungis er hægt að innleysa samninginn á innlausnardegi.

Valréttur á ensku er Option.

Varin staða

Í nær öllum viðskiptum er ákveðin áhætta til staðar. Við kaup á hlutabréfum er áhættan til dæmis að gengið færist í óhagstæða átt og við gjaldeyriskaup er áhættan til dæmis að gengi gjaldmiðilsins breytist verulega frá þeim tíma sem viðkomandi skuldbindur sig í erlendri mynt og þangað til að hann kaupir myntina. Í þessum aðstæðum er reynt að verja fyrir þessari áhættu.

Algengt er að nefna dæmi um kaupmann sem flytur inn vörur frá útlöndum. Hann finnur vöru erlendis sem á að kosta ákveðið marga Bandaríkjadali. Kaupmaðurinn reiknar hversu mikið það sé í krónum og pantar vöruna og á að greiða vöruna eftir 2 mánuði þegar varan kemur til landsins. Ef hann vill verja sig fyrir gengissveiflum kaupir hann dalina strax á því gengi sem hann reiknaði með þegar hann pantaði og ekkert varðandi gengi mun því koma honum á óvart. Ef hann hins vegar ver sig ekki gæti hann lent í því að eftir 2 mánuði hafi dalurinn hækkað verulega gagnvart krónu og varan sem hann pantaði orðin mun dýrari en upphaflega stóð til. Á ensku nefnist varin staða Hedge Position.

Vaxtavextir

Vaxtavextir nefnist það þegar vextir af fjárfestingu safnast upp og bera sjálfir vexti. Tökum sem dæmi fjárfestingu upp á 100 krónur sem skilar 20% ávöxtun á fyrsta árinu. Þá er eign fjárfestisins í lok ársins 120 kr. Ef næsta ár skilar einnig 20% ávöxtun verður eignin orðin 144 kr í lok þess árs. Þar af eru fjórar krónur vaxtavextir af vöxtum fyrsta ársins. Þannig er rætt um margföldunaráhrif vaxta og vaxtavaxta. Því fyrr sem byrjað er að fjárfesta því meiri verða vaxtavextir til lengri tíma litið. Á ensku nefnast vaxtavextir Compound Interest.

Velta

Velta segir til um hversu mikil viðskipti hafa átt sér stað með tiltekin hlutabréf. Ef velta er mikil merkir það annað hvort mikinn fjölda smærri viðskipta, fá viðskipti með stærri upphæðir eða sambland af þessu tvennu. Mjög breytilegt er á milli félaga hversu mikil veltan er en gagnlegt er að skoða veltutölur í samhengi við gengi félags og sjá þannig hvenær mikið er að gerast með bréf félagsins og hvenær ekki. Á ensku nefnist velta á hlutabréfamarkaði Volume.

Verðbil

Munur á kaup- og sölutilboði nefnist verðbil. Reglulega er talað um þetta verðbil á hlutabréfamarkaði því það segir til um hversu mikið skilur að þá sem vilja selja bréf sín og þá sem vilja kaupa sömu bréf. Ef verðbil er þröngt ber lítið í milli og öfugt. Hægt er að hagnast á því að spila á verðbil hlutabréfa. Á ensku nefnist verðbil Spread.

Verðbréf

Hin fræðilega og nákvæma skýring á verðbréfum er að til verðbréfa teljist hvers konar framseljanleg kröfuréttindi til peningagreiðslu eða ígildis hennar, svo og framseljanleg skilríki fyrir eignarréttindum að öðru en fasteign eða einstökum lausafjármunum. Í daglegu tali er hins vegar oftast átt við hlutabréf eða skuldabréf þegar rætt er um verðbréf. Á ensku eru verðbréf Securities.

Verðbætur

Verðbætur eru sú upphæð sem bætist við afborgun láns vegna verðtryggingar. Verðbætur bætast einnig við höfuðstól lánsins þegar vextir eru reiknaðir. Sá sem hefur lánað peninga með verðtryggingu fær greiddar verðbætur frá þeim sem tók lánið. Verðbætur eru reiknaðar út frá verðlagsþróun og er yfirleitt miðað við vísitölu neysluverðs. Ef verðlag hækkar þarf sá sem tók lánið að greiða verðbætur sem er krónutala sem skilar þeim sem lánaði sömu upphæð til baka miðað við hversu mikið verðlag hefur hækkað frá því að lánið var veitt. Þannig er sá sem lánaði tryggður fyrir verðlagshækkunum. Hvað þann varðar sem tók lánið þá hefur hann hag af því að verðlag sé sem stöðugast eða verðhjöðnun verði en þannig helst greiðsla hans stöðug eða lækkar. Á ensku eru verðbætur Indexation.

Verðbólga

Þegar almennt verðlag hækkar með stöðugum hætti er talað um að verðbólga sé til staðar. Orðið er vísun í að verð hækki og sé þannig eins og bólga. Andstæða verðbólgu er verðhjöðnun. Hagstofan tekur saman vísitölu neysluverðs, sem notuð er til að meta verðbólgu. Á ensku nefnist verðbólga Inflation.

Verðbólgumarkmið

Seðlabankinn starfar samkvæmt svonefndu verðbólgumarkmiði en kjarninn í peningamálastefnu Seðlabankans er stöðugt verðlag. Seðlabankinn stefnir að því að verðbólga, reiknuð sem árleg hækkun vísitölu neysluverðs á 12 mánuðum, verði að jafnaði sem næst 2,5%. Fari verðbólgan upp eða niður fyrir 1,5% frá því markmiði þarf bankinn að gera ríkisstjórninni viðvart og gera grein fyrir frávikinu og hvernig bankinn ætli að bregðast við og ná aftur fyrra markmiði um 2,5% verðbólgu. Reglulega birtir Seðlabankinn verðbólguspá og breytir stýrivöxtum í takt við markmið sín. Bankinn telur ýmist þörf á því að hækka, lækka eða hreyfa ekki við stýrivöxtum og fer það eftir ástandinu hverju sinni. Verðbólgumarkmið er Inflation Target á ensku.

Verðbólguskot

Verðbólguskot er skörp aukning í verðbólgu. Oft er spáð fyrir um verðbólguskot ef sérstaklega stórir atburðir eru væntanlegir á tilteknum tíma eða aðrir atburðir sem vitað er af með fyrirvara og gætu aukið eftirspurn í hagkerfinu.

Verðhjöðnun

Þegar almennt verðlag lækkar með stöðugum hætti er talað um að verðhjöðnun sé til staðar. Orðið vísar til þess að verðbólgan sé nú að hjaðna. Andstæða verðhjöðnunar er verðbólga, sem er mun algengari. Hagstofan tekur saman Vísitölu neysluverðs og heldur utan um mælingar á verðbólgu. Á ensku nefnist verðhjöðnun Deflation.

Verðmyndun

Verðmyndun vísar til þess hvernig verð á hlutabréfum myndast. Verð er talið endurspegla væntingar þeirra sem kaupa og selja bréf á markaði. Ef til dæmis verð á súráli hækkar í heiminum er það líklegt til að auka kostnað álfyrirtækja og þar með draga úr hagnaði þeirra. Þannig er líklegt að verð á hlutum álfyrirtækja lækki við slíkar fréttir. Þannig hafa fréttir áhrif á verðmyndun hlutafélaga. Á ensku er verðmyndun Price Formation.

Verðtrygging

Í flestum þjóðfélögum er verðbólga viðvarandi vandamál þar sem verðlag hækkar með tímanum. Verðbólga er mælikvarði á hækkun verðlags. Í slíku þjóðfélagi kosta hlutirnir alltaf meira eftir því sem tíminn líður og pottur af mjólk kostar fleiri krónur að ári en hann gerði í dag. Í ljósi þess gera þeir sem lána fé þá kröfu að þeir fái til baka upphæð sem er svipuð að kaupmætti þeirri sem þeir lánuðu. Til að reikna út þá upphæð er miðað við tiltekinn mælikvarða, t.d. vísitölu neysluverðs, og uppreiknað í takt við vísitöluna.

Sem dæmi má nefna að ef verðtryggt lán að upphæð einni milljón er tekið í dag til tíu ára og verðbólga reynist vera 10% á tímabilinu þá þarf sá sem tók lánið að endurgreiða 1,1 milljón króna. Ekki er tekið tillit til greiðslu vaxta.

Ekki er þó um algjört tap þess sem greiðir af láninu að ræða því þegar verðbólga er til staðar á sér stað víxlverkun launahækkana og verðlagshækkana. Laun skuldara eru því hærri í krónum talið eftir 10 ár heldur en nú þegar hann tekur lánið. Þó er misjafnt hvernig þessi víxlverkun kemur til í hagkerfinu. Sumir hækka í launum umfram verðbólgu á meðan aðrir hækka í launum minna en sem nemur verðbólgu. Þannig færir verðbólga til verðmæti á ósanngjarnan hátt og er mein sem hagstjórn flestra ríkja miðar að því halda niðri.

Á ensku er verðtrygging Price Indexation.

Vextir

Fræðileg skilgreining vaxta er leiga sem greidd er fyrir afnot af peningum. Sá sem á peninga þarf að hafa hag af því að lána þá því ella gæti hann notað peningana í annað þar sem þeir bæru ávöxt. Vextir miðast við upphæð láns og þann tíma sem lánið er tekið til. Oftast er talað um vexti sem ákvena prósentu af höfuðstól lánsins. Vextir á ensku eru Interest Rate.

Veð

Þeir sem lána fé vilja í flestum tilvikum hafa eitthvað verðmæti til staðar sem þeir geta gengið í fari svo að sá sem tekur lánið standi ekki við skuldbindingu sína. Til dæmis eru fasteignalán oftast tryggð með veði í húsnæði. Komi til vanskila getur sá sem lánaði selt húsnæðið og fengið þannig fé sitt til baka. Veð er Collateral á ensku.

Viðskiptavaki

Fjárfestingabankar og aðrir aðilar á verðbréfamarkaði taka oft að sér fyrir hlutafélög að tryggja viðskipti með bréf og að verðmyndun sé virk. Sama gildir um skuldabréf. Á ensku nefnist viðskiptavaki Market Maker.

Voguð kaup

Þegar kaupandi fyrirtækis hefur ekki nægt fé til kaupanna og hyggst nota fé úr rekstri félagsins til að greiða fyrir kaupin er slíkt nefnt voguð kaup með vísan til þess að reksturinn eigi að vega upp á móti kaupunum. Slíkt setur aukin þrýsting á að reksturinn skili góðri afkomu og veldur nokkurri áhættu. Hins vegar getur ábati slíks orðið góður ef vel tekst til. Á ensku eru voguð kaup nefnd Leverage Buy-Out.

Víkjandi skuldabréf

Samkvæmt orðanna hljóðan þá víkur skuldabréfið fyrir öðrum kröfum sem fyrir eru á hendur þeim sem gaf út skuldabréfið. Til dæmis ef fyrirtæki gefur út víkjandi skuldabréf og fer á hausinn njóta birgjar og aðrir forgangs við að fá kröfur sínar greiddar og eigandi víkjandi skuldabréfs þarf að víkja á meðan gengið er frá öllum slíkum kröfum. Að sama skapi eru hluthafar í félaginu aftar en eigendur víkjandi skuldabréfa í röðinni um að fá kröfur sínar greiddar. Á ensku eru víkjandi skuldabréf Subordinated Bonds.

Vísitala byggingakostnaðar

Þróun kostnaðar við að byggja hús kemur fram í vísitölu byggingakostnaðar. Gert er ráð fyrir kostnaði við kaup á efni og tækjum við bygginguna ásamt launakostnaði starfsmanna. Hagstofan sér um að mæla breytingar á byggingakostnaði frá einum tíma til annars og er vísitalan reiknuð út frá þeim breytingum.

Vísitala fjarskipta

Hin svonefnda ICEX50PR vísitala, eða vísitala fjarskipta, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa að fjarskiptatækni og samskiptum. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala fjármálaþjónustu

Hin svonefnda ICEX40PR vísitala, eða vísitala fjármálaþjónustu, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa að fjármálaþjónustu. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala heilbrigðisgeira

Hin svonefnda ICEX35PR vísitala, eða vísitala heilbrigðisgeira, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa í heilbrigðisgeiranum eða við heilbrigðismál með öðrum hætti. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala iðnaðar

Hin svonefnda ICEX20PR vísitala, eða vísitala iðnaðar, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa við iðnað. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala launa

Hagstofan reiknar út vísitölu launa og birtir mánaðarlega. Vísitölunni er ætlað að endurspegla launatekjur fólks í landinu og er tekið inn í hana dagvinnu, yfirvinnu, næturvinnu og annars konar kaup. Ef launavísitala hækkar má segja að laun séu að hækka í landinu og að sama skapi ef vísitalan lækkar að þá séu laun að lækka.

Hafa ber í huga að vísitala launa segir ekki til um kaupmátt launa. Vísitalan getur hækkað en kaupmáttur minnkað ef til dæmis verðbólga er meiri en vísitöluhækkunin.

Vísitala lánskjara

Ákveðin mælikvarði á þróun verðlags. Vísitalan er samsett úr vísitölu framfærslu, vísitölu byggingakostnaðar og vísitölu launa. Vísitala lánskjara er helst notuð á verðbréfa- og fjármálamarkaði. Á ensku er vísitalan Credit Term Index.

Vísitala nauðsynjavara

Hin svonefnda ICEX30PR vísitala, eða vísitala nauðsynjavara, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa að framleiðslu nauðsynjavara. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala neysluvara

Hin svonefnda ICEX25PR vísitala, eða vísitala neysluvara, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa við framleiðslu eða miðlun á neysluvörum. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala neysluverðs

Algengasti mælikvarði á þróun verðlags er vísitala neysluverðs. Mánaðarlega gerir Hagstofan könnun á yfir 800 vörutegundum og þjónustuliðum í mismunandi verslunum og í mismunandi vörumerkjum í hverjum flokki fyrir sig. Til að velja þá hluti sem verðkannaðir eru gerir hagstofan neyslukannanir reglulega meðal almennings og reynir þannig að kanna hluti sem endurspegla hvað best hefðbundið neyslumynstur. Til dæmis eru þar á meðal húsnæði, bílar, matur, rafmagn, hiti og margs konar þjónusta. Hvert atriði hefur svo vægi í vísitölunni eftir því sem neyslukannanir gefa tilefni til. Vísitalan er svo notuð af lánastofnunum og öðrum sem viðmið um þróun verðlags. Er þannig talað um að lán sé verðtryggt þegar eftirstöðvar lánsins fylgja þróun vísitölu neysluverðs og lánið þannig „bundið“ í vísitöluna.

Vísitala orkuvinnslu

Hin svonefnda ICEX10PR vísitala, eða vísitala orkuvinnslu, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa að orkuiðnaði. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala sjávarútvegs

Hin svonefnda ICEXFISH vísitala, eða vísitala sjávarútvegs, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa að útgerð eða fiskvinnslu í landi. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitala upplýsingatækni

Hin svonefnda ICEX45PR vísitala, eða vísitala upplýsingatækni, tekur til félaga í Kauphöll Íslands sem starfa í tölvubransanum eða upplýsingatækni hvers konar. Misjafnt er hversu mörg félög eru í vísitölunni.

Vísitölur heildarafkomu

Reiknaðar eru svokallaðar heildarafkomuvísitölur fyrir úrvalsvísistölu aðallista og vísitölu aðallista í Kauphöll Íslands. Vísitölurnar taka þá tillit til arðgreiðslna og eru verð undirliggjandi bréfa í vísitölunni leiðrétt fyrir þeim.

Vörslugjald

Það gjald sem vörsluaðili verðbréfa tekur fyrir að geyma slík bréf fyrir viðskiptavini. Á ensku er slíkt gjald nefnt Custody Fee.

Vörslureikningur

Reikningur hjá vörsluaðila verðbréfa í nafni einstaklings, fyrirtækis eða annarra sem þurfa að geyma rafræn verðbréf. Reikningurinn virkar eins og bankareikningur. Verðbréf sem keypt eru fara inn á reikninginn og þegar verðbréf eru seld eru þau tekin út af reikningnum. Hægt er að fylgjast með stöðu reikningsins í heimabanka.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Y

Yfirgengi, Yfirtaka, Yfirtökunefnd, Yfirtökuskylda,

Yfirgengi

Hugtak notað um skuldabréf og á við þegar bréf selst á hærra verði en nafnvirði þess að viðbættum áföllnum vöxtum. Til dæmis ef nafnvirði bréfs er 100 kr og áfallnir vextir eru 20 kr en bréfið selst svo á 150 kr eða genginu 1,5 er rætt um að það hafi selst á yfirgengi. Slíkt gengi getur komið til ef ávöxtunarkrafa er lægri en nafnvextir skuldabréfsins. Á ensku er yfirgengi nefnt Premium.

Yfirtaka

Sú aðgerð þar sem fjárfestir, hópur fjárfesta eða fyrirtæki kaupir aðra hluthafa út úr hlutafélagi nefnist yfirtaka. Til eru margar tegundir og útfærslur af yfirtökum og fer það eftir því hvernig yfirtökuna ber að, hverjir standi fyrir henni, o.s.frv. Á ensku nefnist yfirtaka Takeover.

Yfirtökunefnd

Sú nefnd sem fjallar um hvort yfirtökuskylda hafi myndast nefnist yfirtökunefnd en að stofnun hennar stóðu Kauphöll Íslands hf., Eignarhaldsfélag hlutafélaga ehf. (félag skráðra hlutafélaga), Fjármálaeftirlitið, Eignarhaldsfélag lífeyrissjóða um verðbréfaþing ehf., Samtök banka og verðbréfafyrirtækja, Samtök fjárfesta, Seðlabanki Íslands, Verslunarráð Íslands og Viðskiptaráðuneytið. Svipuð nefnd hefur verið starfrækt í Bretlandi frá árinu 1968. Tilgangur nefndarinnar á að vera að efla hlutabréfamarkað og greiða fyrir úrlausn í málum er varða yfirtökuskyldu. Nefndin tekur mál til athugunar ýmist af eigin frumkvæði, eftir ábendingar eða vegna mikillar umræðu í þjóðfélaginu.

Yfirtökuskylda

Samkvæmt lögum myndast yfirtökuskylda þegar hluthafi eða hann í samráði eða samstarfi við aðra ráða yfir 40% eignarhlut eða meira. Yfirtökunefnd tekur afstöðu til þess hvort slík skylda hafi myndast eða ekki. Sé skyldan til staðar ber þeim hluthöfum sem eiga 40% eða meira að kaupa út þá hluthafa sem fyrir eru í félaginu. Ákveðið gengi er notað við yfirtöku og miðast það oftast við meðalverð síðustu 5 daga sem viðskipti voru með félagið þó þekkist að yfirtökuverð sé hærra en markaðsgengi á þeim tíma. Gengi við yfirtöku fer eftir eðli yfirtökunnar og öðrum áhrifaþáttum.
 
A Á B E F G H I Í J K L M N Ó P Q R S T U Ú V Y Þ

Þ

Þinglýsing, Þóknun,

Þinglýsing

Hið opinbera þinglýsir margs konar samningum og gjörningum en slíkt er í höndum sýslumanna. Þinglýsing merkir að opinber skráning réttinda hafi átt sér stað og á oftast við eignarrétt eða veðrétt. Þannig er fasteignalánum þinglýst og veðbókarvottorði sömuleiðis. Þannig er það staðfest af hinu opinbera hver hefur veð í viðkomandi eign og í hvaða röð. Á ensku er þinglýsing Register.

Þóknun

Verðbréfamiðlarar taka oftast þóknun fyrir að koma á viðskiptum og er upphæð slíkrar þóknunar breytileg eftir fyrirtækjum, umfangi viðskipta, o.s.frv. Algengt er að fast lágmarksgjald gildi um smærri viðskipti en hlutfall, t.d. 1% af kaupverði, þegar um stærri viðskipti er að ræða. Algengt er að þóknun sé hlutfall af viðskiptunum og fari aldrei niður fyrir fasta krónutölu. Á ensku er þóknun Commission eða Fee.
Ofangreindar upplýsingar fela ekki í sér fjárfestingarráðgjöf eða hvatningu til viðskipta. Allar fjárfestingar fela í sér áhættu og gefur söguleg ávöxtun ekki endilega vísbendingu um framtíðarávöxtun. M5 ber ekki ábyrgð á hugsanlegum villum, töfum á upplýsingum eða ákvörðunum sem byggðar eru á upplýsingunum.